=================================
မိတီၳလာကန္သည္ ျမန္မာျပည္တြင္ အဓိကထင္ရွားေသာ ကန္ေတာ္ႀကီးျဖစ္သည္။ မိတီၳလာကန္ေတာ္ဘြဲ႕ ကဗ်ာ၊ လကၤာ၊ ေမာ္ကြန္းမ်ားကုိ ေရွးျမန္မာပညာရွိ စာဆုိမ်ားက ေရးစပ္သီကံုးခဲ့သည္မွာ အထင္အရွားရွိသည္။
မိတီၳလာကန္ေမာ္ကြန္းကုိ အင္းဝေခတ္၊ ေရႊနန္းေက်ာ့ရွင္ နရပတိလက္ထက္ ရတုလကၤာ
ဘုရင္ မဟာသိလဝံသ ကလည္းေကာင္း၊ အမရပူရ ပဌမၿမိဳ႕တည္ နန္းတည္းမင္းတရားႀကီး
လက္ထက္ ဗလနႏၵ စတည္သူက လည္းေကာင္း၊ တြင္း သင္းတုိက္ဝန္ မဟာစည္သူက လည္းေကာင္း
အသီးသီး မိတီၳလာကန္ေတာ္မဂၤလာ ေမာ္ကြန္းကုိ ေရးထုိးစပ္ခဲ့ၾကသည္။
မိတီၳလာကန္အလွကုိ ခ်ီးက်ဴးၾကသည္။ မိတီၳလာကန္၏ အက်ယ္အဝန္းကုိ တင္စားၾကသည္။ မိတီၳလာကန္၏ အံ့ခ်ီး ဖြယ္မ်ားကုိ သီကံုးစပ္ဆုိၾကသည္။ မိတီၳလာကန္ကုိ “ေရမွာ စစ္ကုိင္း၊ လိႈင္းမွာ ပခန္းငယ္၊ လယ္မွာ ေတာင္တြင္း၊ စပါးမွာ ရမည္းသင္း၊ အင္းမွာ ေတာင္သမန္၊ ကန္မွာ မိတီၳလာ”ဟု တင္စားစပ္ဆုိခဲ့ၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိတီၳလာကန္မွာ ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားသည္။ မိတီၳလာၿမိဳ႕သည္ မုိးနည္းေရရွားရန္ဝန္းေဒသတြင္ ပါဝင္ေသာ္လည္း မိတီၳလာ၊ ရန္ကုန္၊ ျမင္းၿခံ၊ ေတာင္ႀကီး၊ ေက်ာက္ပန္းေတာင္း၊ မႏၱေလးကားလမ္း (၅)လမ္းဆံုစည္းရာ လမ္းဆံုလမ္းမႀကီး က်သျဖင့္ အထူးစည္ကား သည္။
ထုိ႔ျပင္ “လူကေလးရဲ႕ ေခ်ာ့စရာ မိတီၳလာကန္ေတာ္ေအာက္က ဖားေကာက္ခဲ့ပါ၊ ဖားပါရင္ တစ္ေကာင္ေပးပါ၊ မ်က္လံုးရယ္ ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္နဲ႔ ဖားေကာင္ကေသး” ဟူေသာ သားေခ်ာ့ကဗ်ာေၾကာင့္လည္း ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိင္း မိတီၳလာကန္ကုိ ၾကားဖူးၾကသည္။
ဤမွ်ေလာက္ ေရွးစာဆုိေတာ္ အေက်ာ္အေမာ္မ်ား ေရးစပ္သီကံုးဖြဲ႕ဆုိခဲ့သည့္ မိတီၳလာကန္သည္ မည္မွ်ႀကီးသနည္း၊ မည္မွ်က်ယ္သနည္း၊ မည္သည့္မင္း တည္ခဲ့သနည္းစသည္ျဖင့္ မိတီၳလာကန္အေၾကာင္းကုိ သိခ်င္ၾကသည္။ မိတီၳလာကန္ သည္ ေရွးစာဆုိေတာ္အေက်ာ္အေမာ္မ်ား ေရးစပ္သီကံုးသေလာက္ မည္မွ် ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားတင့္တယ္လွပသည္ကုိ သိလုိ ၾကသည္။ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ေရွးျမန္မာမင္း ဆယ့္ခုႏွစ္ဆက္တိတိတုိ႔က ဆည္ဖုိ႔ျပဳျပင္ခဲ့ၾကသျဖင့္ သမုိင္းဝင္ အဓိကရ ကန္ေတာ္ႀကီးျဖစ္သည္။ မိတီၳလာကန္ေတာ္သမုိင္းမွာ ထူးဆန္းအံ့ၾသဖြယ္ရာမ်ားကုိလည္း ေတြ႕ရသည္။ မွတ္သားစရာမ်ား ျဖင့္လည္း ျပည့္ႏွက္ေနသည္။
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ေရွးျမန္မာမင္းတစ္ဆယ့္ခုႏွစ္ဆက္ ျပဳျပင္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ၾကသျဖင့္ ကန္ေတာ္တဝုိက္တြင္ ေရွး ျမန္မာမင္းမ်ား တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ့သည့္ သမုိင္းဝင္ ဘုရားေစတီ (၃၂)ဆူလည္း ရွိသည္။ ထုိဘုရားေစတီမ်ားမွာ ႏွစ္ေပါင္း ရာခ်ီလာၿပီျဖစ္သျဖင့္ အခ်ိဳ႕ဘုရားေစတီမ်ားမွာ ၿပိဳပ်က္ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္ကုိ ဝမ္းနည္းဖြယ္ေတြ႕ရသည္။
ဤကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ေရွးမင္းအဆက္ဆက္ မည္သည့္ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ဆည္ဖုိ႔ျပဳျပင္သည္ကုိ ေလ့လာေသာအခါ ေအာက္ပါသမုိင္းမွတ္တမ္းကုိ ေတြ႕ရသည္။
သိၾကားမင္းသည္ တာဝတႎသာနတ္ျပည္တြင္ သက္တမ္းေစ့၍ စုေတရန္ နီးလာေသာအခါ နိမိတ္ႀကီး ငါးပါးကုိ ျမင္သည္။ စုေတရန္ ဝန္ေလးေၾကာက္ရြံ႕လာသည္။ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ခ်ားလာသည္။
ထုိအခါ သိၾကားမင္းသည္ ျမတ္စြာဘုရားထံ ခြင့္ပန္၍ တာဝတႎသာနတ္ျပည္၌ အဓြန္႔ရွည္စြာ ေနထိုင္ရန္ အသက္ရွည္ ေၾကာင္းတရား ေဟာၾကားပါရန္ ေလွ်ာက္ထားေတာင္းပန္ေလသည္။
ျမတ္စြာဘုရားသည္ “သိၾကားမင္း၊ ကန္ေဟာင္းမ်ား ပ်က္စီးယုိယြင္းေနသည္ကုိ အသစ္ျဖစ္ေအာင္ ျပဳျပင္ဆည္ဖုိ႔ ရမည္” ဟု မိန္႔ေတာ္မူေသာေၾကာင့္ သိၾကားမင္းသည္ ေတာသံုးေထာင္ အတြင္း၌ မွီတင္းေနထုိင္ၾကကုန္ေသာ သတၱဝါ၊ ေက်းငွက္အေပါင္းတုိ႔ ေသာက္သံုးအားထားမွီခုိရန္ ေရကန္အမ်ား ဖန္ဆင္းတည္ေထာင္ထားေသာ ဥပဌမ ၱကုသုိလ္ အက်ိဳး ဆက္ေၾကာင့္ အသက္ရွည္ၾကာ ေနရသည္ဟု သုတ္မဟာ (ဝါ) အဌကထာသတၱပၪၥသုတ္ေတာ္တြင္ ေဟာၾကား ေတာ္မူခဲ့ သည္။
ထုိသုတ္ေတာ္လာ ေဟာၾကားခ်က္ကို သိေတာ္မူေသာ ေရွးမင္းအဆက္ဆက္တုိ႔သည္ မ်က္ေမွာက္အက်ိဳး၊ တမလြန္ အက်ိဳး တုိးပြားေစရန္ ကန္၊ ေခ်ာင္း၊ ဆည္ေျမာင္းမ်ားကုိ ဆည္ဖုိ႔ျခင္း၊ ျပဳျပင္ျခင္း စေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ဤမိတီၳလာ ကန္ ေတာ္ႀကီးကုိ ဆည္ဖုိ႔ ျပဳျပင္ခဲ့ေၾကာင္း သမုိင္း အေထာက္အထားအရ သိရပါသည္။
မည္သည့္ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ဆည္ဖုိ႔ခဲ့သည္ျဖစ္ေစ မိတီၳလာကန္ေရကို အမွီျပဳ၍ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေတာင္သူလယ္ သမားမ်ားသည္ ကန္ေရေသာက္ျဖင့္ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳး စားေသာက္ခဲ့ၾကသည္။ ယခုလည္း ကန္ေရကို အဓိကထား၍ စုိက္ပ်ိဳး လုပ္ကုိင္စားေသာက္ေနၾကသည္။ ေနာင္ကိုလည္း ကန္ေရကုိ အမွီျပဳ၍ စုိက္ပ်ိဳးစားေသာက္သြားဦးမည္ ျဖစ္သည္။ မိတီၳလာ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားမ်ားအတြက္လည္း ေသာက္ေရသံုးေရမ်ား အဓိက အားထားမွီခုိေနရေသာ ကန္ေတာ္ႀကီး ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးသည္ မ်က္ေမွာက္လူသားမ်ားအတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးျပဳေနေသာ ကန္ေတာ္ႀကီးပင္ျဖစ္သည္။
မိတီၳလာကန္သမုိင္းကို ေလ့လာၾကည့္ေသာအခါ သကၠရာဇ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကုိ ေတြ႕ရသည္။ ဤကဲ့သုိ႔ ေတြ႕ရသည္မွာ လည္း ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိ႔၏ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံအရ ကြဲျပားျခားနားေနရသည္ကုိ သိလာရသည္။ သကၠရာဇ္မ်ား မွာ ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္၊ မဟာသကၠရာဇ္ႏွင့္ သာသနာသကၠရာဇ္တုိ႔ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သကၠရာဇ္သံုးမ်ိဳးကြဲျပားေနသည္ ကုိ သိရန္လုိသည္။
ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္ဆုိသည္မွာ ေဂါတမျမတ္စြာဘုရား ပြင့္ေတာ္မမူမီကာလ ထင္ရွားရွိေသာ သကၠရာဇ္ျဖစ္သည္။ မဟာသကၠရာဇ္ဆုိသည္မွာ ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္ေနာက္ ပြားတတ္လာေသာ သကၠရာဇ္ ၆၈ခုႏွစ္သုိ႔ေရာက္ေသာအခါ အေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၳမင္းသားကုိ ဖြားျမင္ေတာ္မူသည္တုိ႔ေၾကာင့္ ထုိသကၠရာဇ္ကုိ မဟာသကၠရာဇ္ဟု ေခၚသည္။
သာသနာသကၠရာဇ္ဆုိသည္မွာ ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္ စံဝင္ေတာ္မူသည့္ႏွစ္တြင္ပင္ အဇာတသတ္မင္းက အရွင္ မဟာကႆပမေထရ္ႏွင့္ တုိင္ပင္၍ သာသနာခုႏွစ္ႏွင့္အညီျဖစ္ေစရန္ သကၠရာဇ္ ၁၄၈ခုကုိ အႂကြင္းမထားဘဲ “ေဒဝိယ” ဟူေသာ ပိဋကတ္သခ်ာၤကိန္းျဖင့္ ၿဖိဳေတာ္မူၿပီးလွ်င္ တစ္ကစ၍ ေရတြက္လာသည့္ သကၠရာဇ္ျဖစ္သည္။ ထုိမွစ၍ သာသနာ ႏွင့္ ေကာဇာသကၠရာဇ္ႏွစ္ရပ္ ၿပိဳင္၍ ဝင္လာသည္။
အာကာရဌ
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ လက္မမြန္မဆြ ပထမဦးဆံုး ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ေသာ မင္းႀကီးသည္ အာကာရဌမင္းႀကီးျဖစ္သည္။ ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္ ၃ခုႏွစ္တြင္ အာကာရဌမင္းႀကီးသည္ ရဲမက္စစ္သည္ ဆင္ျမင္း ဗုိလ္ပါ၊ ေနာက္လုိက္ေလးသိန္းေက်ာ္ျဖင့္ ထြက္ခ်ီေတာ္မူလာၿပီး ဤမိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ စတင္ဖန္ဆင္း တူးေဖာ္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ေသာ မင္းျဖစ္သည္။
ဤကန္ေတာ္ႀကီးကုိ အာကာရဌမင္းႀကီး စတင္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့စဥ္က ကန္ေတာ္တဝုိက္တြင္ သွ်ိသွ်ားပင္မ်ားစြာ ေပါက္ေရာက္လ်က္ရွိသည္။ ကန္ေတာ္တဝုိက္တြင္ ေပါက္ေရာက္ေနေသာ သွ်ိသွ်ားသီးမ်ားကုိ ဘုရားသားေတာ္ အရိယာ ဝိဇၨာ ရဟႏၱမေထရ္ျမတ္တုိ႔ သံုးေဆာင္ေတာ္မူၾက၍ ဤကန္ေရကုိ ေသာက္သံုးေတာ္မူၾကရာ ေနရာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အာကာရဌမင္းႀကီးသည္ ဤကန္ေတာ္ကုိ “သွ်ိသွ်ား ကန္ေတာ္” ဟု အမည္သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိတီၳလာကန္ ေတာ္အစ အာကာရဌမင္းႀကီးကဟု ေခၚဆုိ၍ ကဗ်ာေတးထပ္ လကၤာမ်ား စပ္ဆုိခဲ့သည္။
ကုသမင္း
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဒုတိယဆည္ဖုိ႔ခဲ့ေသာမင္းမွာ သဝတၳိျပည့္ရွင္ ပပဝတီမိဖုရား၏ ၾကင္ရာေတာ္ ကုသမင္း ျဖစ္သည္။ ကုသဝတၳျပည့္ရွင္ ဘုရင္ကုသမင္းႀကီးသည္ ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္ ၇ခုႏွစ္တြင္ ဆင္၊ ျမင္း၊ ရထား၊ ေျခလ်င္ဗုိလ္ပါ တုိ႔ျဖင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဒုတိယအႀကိမ္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ေသာ မင္းတစ္ပါးျဖစ္သည္။ ကန္အမည္ကုိလည္း “သွ်ိသွ်ားကန္” ဟုပင္ သတ္မွတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
ဘုိးေတာ္ အၪၥန
မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀ခုႏွစ္တြင္ ျမတ္စြာဘုရား၏ ဘုိးေတာ္ အၪၥနမင္းႀကီးသည္ ေဆြေတာ္ရွစ္ေသာင္း မ်ိဳးေတာ္ ရွစ္ေသာင္းႏွင့္ တကြ ကပၸိလဝတ္ျပည္မွ ၾကည္းေၾကာင္း၊ ေရေၾကာင္း၊ တစ္ဆယ့္ေျခာက္ကုေဋျဖင့္ ႂကြခ်ီေတာ္မူလာၿပီး၊ မိတီၳလာကန္တည္ရာ အရပ္ကုိ ေတာင္ကုန္းေတာင္စဥ္၊ ေရလာေရစီး၊ ကုန္းက်င္း၊ ေခ်ာင္းေျမာင္း အရပ္ေဒသမ်ားျဖင့္ ခ်င့္ခ်ိန္ ၍ ထာဝရတည္တံ့ရန္ ရည္ရြယ္ၿပီး တတိယအႀကိမ္ဆည္ဖုိ႔ ျပဳျပင္ခဲ့ေသာ မင္းျဖစ္သည္။ ကန္ေတာ္အမည္ကုိလည္း “သွ်ိသွ်ား ကန္” ဟုပင္ ပညတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
ကဝိသာရမၪၥဴသာက်မ္းတြင္ ဘုိးေတာ္အၪၥနမင္းႀကီး မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူစဥ္ ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဘုန္းတန္ခုိးအာႏုေဘာ္ေၾကာင့္ သိၾကား၊ ျဗဟၼာနတ္မ်ားစြာတုိ႔က ေစာင့္ေရွာက္လ်က္ နဂါးမင္းတုိ႔သည္ အေနာတတ္အုိင္မွ ေရကုိ ေဆာင္ယူ၍ ကန္ေတာ္ကုိ ေရကို အန္ေစသည္။ သိၾကား၊ ျဗဟၼာမ်ားစြာတုိ႔ကလည္း ဤေရကန္ေတာ္သည္ ေနာင္လာ မည့္ ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္တုိင္ေအာင္ တည္လိမ့္မည္ဟု ဆုိသည္။
အနာတပိဏ္သူေဌး
မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၃ခုႏွစ္သုိ႔ေရာက္ေသာအခါ သာဝတၱိျပည္မွ အနာတပိဏ္သူေဌးႀကီးသည္ ေနာက္လုိက္ေျခြရံ သင္းပင္းငါးေထာင္ေက်ာ္ျဖင့္ သွ်ိသွ်ားကန္ေတာ္ႀကီးအား စတုတၳအႀကိမ္ ဆည္ဖုိ႔ျပင္ျပင္ေတာ္မူသည္။ ကန္ေတာ္အမည္ကုိ လည္း “သွ်ိသွ်ားကန္” ဟု သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
အဇာတသတ္
သာသနာေတာ္သကၠရာဇ္ ၁၅ခုႏွစ္သုိ႔ေရာက္ေသာအခါ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည့္ရွင္ ပထမသံဃာယနာတင္ ဘုရင္ အဇာတသတ္မင္းသည္ စစ္သည္ဗုိလ္ပါတစ္ကုေဋျဖင့္ သွ်ိသွ်ားကန္ေတာ္ႀကီးအား ပၪၥမအႀကိမ္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူၿပီး ကန္ေတာ္ အမည္ကုိလည္း “သွ်ိသွ်ားကန္”ဟုပင္ မွည့္ေခၚေတာ္မူသည္။
ကာလာေသာကမင္း
သာသနာေတာ္သကၠရာဇ္ ၁၁၀ျပည့္ႏွစ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ေဝသာလီျပည့္ရွင္ ဒုတိယသံဃာယနာတင္ ဘုရင္ ကာလာ ေသာကမင္းသည္ စစ္သည္ရဲမက္ဗုိလ္ပါ တစ္ကုေဋေက်ာ္ျဖင့္ သွ်ိသွ်ားကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဆဌမအႀကိမ္ ျပဳျပင္ေတာ္ မူၿပီး “မဂၤလာကန္ေတာ္”ဟူ၍ အမည္သစ္မွည့္ေခၚေတာ္မူသည္။
သီရိဓမၼာေသာကမင္း
သာသနာေတာ္သကၠရာဇ္ ၂၁၈ခုႏွစ္တြင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ေရကန္ေပါင္း ၈၄၀၀၀ တူးေဖာ္ရာတြင္ မိတီၳလာကန္လည္း တစ္ကန္အပါအဝင္ျဖစ္သည္။ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီး၏ ဘုန္းတန္ခုိးေတာ္ေၾကာင့္ အလြန္တရာ ကမၼဇိဒၶိအာႏုေဘာ္ႀကီးမားလွ၍ တန္ခုိးမာနထန္လွေသာ အေနာတတ္အုိင္ေတာ္ေစင့္ နေႏၱာပနႏၱနဂါးမင္းႀကီးလည္း ဘုရင္ ႀကီး၏ တန္ခုိးေတာ္ကုိ မလြန္ဆန္ရဲဘဲ မိမိေနထုိင္ေစာင့္ၾကပ္ရာ အေနာတတ္ေရအုိင္သာမွ အာခံတြင္းျဖင့္ ေရမ်ားကုိ သယ္ ေဆာင္၍ အျခားနတ္နဂါးမ်ားႏွင့္အတူ ေရမ်ားကို သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေစရာ မိတီၳလာကန္ေတာ္အတြင္းဝယ္ ကမ္းလံုးညြတ္မွ် ေရမ်ားျပည့္လွ်ံေမာက္ေတာ္မူသည္။ ဤကန္ေတာ္မဂၤလာသည္ နတ္နဂါးတုိ႔၏ အေနာတတ္ေရအုိင္သာမွ ေရကို သယ္ေဆာင္၍ ေဆာက္တည္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ဘုန္းတန္ခုိးအာႏုေဘာ္ျဖင့္ ျပည့္စံုၿပီး ျမင့္ျမတ္ေသာနတ္ေရစင္ ျဖစ္သည္။
ဘိသိတ္ေတာ္ေရစင္
ဤကဲ့သုိ႔ နတ္နဂါးမ်ား သယ္ေဆာင္လာသည့္ အေနာတတ္ေရအုိင္သာမွ နတ္ေရေတာ္မ်ား ပါရွိသျဖင့္ တန္ခုိး အာဏာဘုန္းေတဇာအလြန္ ႀကီးမားထြန္းေတာက္လုိေသာ ဘုရင္ေလာင္းလ်ာမင္းတကာတုိ႔သည္ ရာဇဘိသိတ္၊ မုဒၵဘိသိတ္ စသည့္ ဘိသိတ္ငါးပါးတုိ႔ကုိ ခံယူေသာေသာအခါ၌ မိတီၳလာကန္ေတာ္မွ ေရကုိ ေဆာင္က်ဥ္းသယ္ယူ၍ “ဘိသိတ္ေတာ္ ေရစင္” အျဖစ္ အသံုးျပဳၾကသည္။
ဤကဲ့သုိ႔ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ဤမိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ သတၱမအႀကိမ္ေျမာက္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူၿပီး ကန္ေတာ္အမည္ကုိ “ကဋာဝက” ကန္ေတာ္ဟူ၍ ဘြဲ႕မည္သစ္ သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ကုိ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူစဥ္ အင္းမႀကီးရြာအနီး ေရႊမင္းဝံေတာင္ေျခတြင္ “ေရႊမုေဌာ”ေစတီေတာ္တစ္ဆူ တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ့သည္။ ထုိေစတီမွာ သာစည္ၿမိဳ႕နယ္၊ ရြာႀကီးရြာအနီးရွိ “ေရႊယင္ေမွ်ာ္” ေစတီေတာ္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔အျပင္ ေခ်ာင္းေကာက္ေခ်ာင္းအနီး အင္းရြာ၏ အေရွ႕ထိပ္တြင္ စစ္သည္ေတာ္တပ္သားမ်ား အားလံုး စု႐ုံး၍ တည္ထားေသာေၾကာင့္ “လံုးေတာ္ေစတီ”ဟု ဘြဲ႕မည္ခ်ီးေျမႇာက္ေတာ္မူသည္။ ထုိေစတီေတာ္ကုိ ယခုအခါ “လံုးေစတီ”ဟု အမည္တြင္သည္။
ဒုဌဂါမဏီမင္း
သာသနာေတာ္ႏွစ္ ၃၆၄ခုႏွစ္သုိ႔ ေရာက္ေသာအခါ သိဟဋျပည့္ရွင္ ဘုရင္ဒုဌဂါမဏီမင္းႀကီး သည္ ရဲမက္ဗုိလ္ေျခ ကုိးကုေဋေက်ာ္ျဖင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီး အဌမအႀကိမ္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူၿပီး ကန္ေတာ္အမည္ကုိလည္း မူလ “သွ်ိသွ်ားကန္ ေတာ္ႀကီး”ဟူ၍ပင္ ပညတ္ေတာ္မူသည္။
သမုဒၵရိမင္း
သာသနာေတာ္သကၠရာဇ္ ၆၁၇ခုႏွစ္တြင္ သီရိေခတၱရာျပည္မွ သမုဒၵရီမင္းႀကီးသည္ ေျခြရံစစ္သည္ ေျခာက္သိန္း ေက်ာ္ျဖင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ နဝမအႀကိမ္ေျမာက္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူသည္။ သမုဒၵရီမင္းသည္ ကန္ေတာ္ႀကီးကုိ မဂၤလာ က်က္သေရ တင့္တယ္သျဖင့္ “ေမတၱာကန္ေတာ္”ဟူ၍ အမည္သစ္ မွည့္ေခၚေတာ္မူသည္။
ပုပၸါးေစာရဟန္း
ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၃၃၅ခုႏွစ္တြင္ ပုဂံျပည့္ရွင္ဘုရင္ ပုပၸါးေစာရဟန္းသည္ စစ္သည္ဗုိလ္ေျခသံုးသိန္းေက်ာ္ျဖင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဒႆမအႀကိမ္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူၿပီး ကန္ေတာ္အမည္ကုိလည္း မူလအမည္ “သွ်ိသွ်ားကန္”ဟူ၍ပင္ ျပန္လည္ သမုတ္ေတာ္မူသည္။
အေနာ္ရထာမင္း
ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၄၁၄ခုႏွစ္တြင္ ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ အၿမဲဆည္းကပ္ကုိးကြယ္ေနေသာ အရွင္ အရဟံမေထရ္အမွဴးျပဳ၍ မေထရ္ႀကီးကုိးပါးႏွင့္ ရဟႏၱာမေထရ္ငယ္ ခုႏွစ္ရာျဖင့္ မိတီၴလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ျပဳျပင္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ သည္။
အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ လာေရာက္ဆည္ဖုိ႔စဥ္က အရွင္အရဟံဦးေဆာင္ေသာ မေထရ္ ႀကီးကုိးပါး၊ ရဟႏၱာမေထရ္ငယ္ ၁၆ပါးတုိ႔ႏွင့္ မိတီၳလာနယ္တဝုိက္တြင္ သိမ္ကုိးသိမ္ကုိ တစ္ၿပိဳင္တည္း သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးတြင္ အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္ကစ၍ သိမ္ကုိးသိမ္၊ ဂူကုိးဂူ၊ အင္းကုိးအင္း၊ ကုန္းကုိးကုန္း ဟူ၍ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားခဲ့သည္။ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ကန္ေတာ္တဝုိက္တြင္ သာသနဒၶဇေစတီ၊ ေရႊေစာလူးေစတီ၊ ရွင္ပစ္ဇယစ္ေစတီ၊ ေရႊဂူလွႏွင့္ ေရႊဂူႀကီးဟူေသာ ေစတီငါးဆူ တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ့သည္။
ႀကိဳးၾကာမွတ္တုိင္
အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဆည္ဖုိ႔ျပဳျပင္ၿပီးစီးေသာအခါ ေရလြတ္ရန္ ေရျပြန္ေက်ာက္ တံခါးတစ္ခုကုိ တည္ေဆာက္ထားသည္။ ထုိေရျပြန္ေက်ာက္တံခါးႀကီး၏ မနီးမေဝးတြင္ “ႀကိဳးၾကာမွတ္တုိင္” တစ္တုိင္ကုိ လံုးပတ္ေလးေတာင္ခန္႔ရွိ အင္ၾကင္းႏွစ္သစ္သားတုိင္ကုိ ခုိင္ခံ့စြာ စုိက္ထူထားသည္။ ထုိေရမွတ္တုိင္ေအာက္ေျခမွစ၍ လက္သစ္ေကာင္တာ အမွတ္အသားေရးေစၿပီးလွ်င္ တုိင္ထိပ္ဖ်ား၌ ဟသၤာျပဒါးေဆးျဖင့္ မြမ္းမံျခယ္သထားသည့္ ႀကိဳးၾကာ ငွက္႐ုပ္တစ္ခုကုိ ထုလုပ္တပ္ဆင္ထားသည္။
ဤကဲ့သုိ႔ ႀကိဳးၾကာေရမွတ္တုိင္ကုိ စုိက္ထူၿပီးလွ်င္ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ဤကဲ့သုိ႔ သစၥာေတာ္ျမတ္ကုိ ရြတ္ဆုိ ေတာ္မူသည္။
“ဤကန္ေတာ္အတြင္းသုိ႔ မည္မွ်ေလာက္ပင္ ေရလာေရေရာက္ၿဖိဳးေမာက္ႀကီးမားေစကာမူ ဤႀကိဳးၾကာ ငွက္၏ ႏႈတ္ သီး ေရစြက္ျခင္း မျဖစ္ေစသတည္း။ ႀကိဳးၾကာေရ မေသာက္ေစသတည္း” ဟူ၍ သစၥာေတာ္ဆုိခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ ကန္ေတာ္၏ အံ့ဖြယ္မ်ားထဲတြင္ ႀကိဳးၾကာမေသာက္ ေရမေနာက္ဟူ၍ပင္ ပါရွိသည္။
မေထာင္းတာ ေမာင္ႏွမ
အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဆည္ဖုိ႔ျပဳျပင္ၿပီးေနာက္ မိမိ၏ ကန္ေတာ္ႀကီးကုိ မည္မွ်ေလာက္ က်ယ္ဝန္းသည္ကုိ သိလုိေတာ္မူသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ တစ္ေန႔တြင္ ျမင္းသည္ေတာ္ ေယာက္ဖေတာ္ အား ကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ပတ္လည္သို႔ ေစလႊတ္ၾကည့္႐ႈေစခဲ့သည္။ လမ္းခုလတ္ေက်းရြာမ်ားတြင္ ျမင္းလဲလွယ္ရန္ အေထာက္ အႀကိဳခ်ထားသည္။ ျမင္းသည္ေတာ္မွာ မရပ္မနားတလႊားတည္း ခုိင္းႏွင္စီးရသည္။
ေယာက္ဖေတာ္ ျမင္းသည္ေတာ္လည္း နံနက္ ၾကက္ဆင္း ၆နာရီမွ ၿမိဳ႕ေတာင္တံခါးမွ စထြက္၍ ကန္ေတာ္ႀကီးအား တစ္ပတ္လွည့္လည္ၾကည့္႐ႈရာ ညေနၾကက္တက္ ၆နာရီတြင္ ေျမာက္ၿမိဳ႕တံခါးမွ ျပန္ဝင္လာသည္။ ျမင္းသည္ေတာ္အား အေနာ္ရထာမင္းႀကီးက “အေမာင္ ကန္ေတာ္ေရဝပ္ အဘယ္သုိ႔ ရွိသနည္း” ဟု ေမးေတာ္မူရာ “အရွင္မင္းႀကီး အရွင္ျမတ္၏ ဝိဇၨာေယာက္်ား ပန္းေတာ္ဆက္ ေမာင္ဗ်တၱ၏ ဂမုန္းနတ္ပန္းေဆာင္ၾကဥ္းရာ စခန္းျဖစ္ေသာ ေတာင္ေတာ္ေရႊပုပၸါး၏ ေတာင္ ခါးပန္းတြင္ ေျမာင္း႐ုိးျပတ္လ်က္ ေတာင္ေတာ္ႏွင့္ ၾကက္မတစ္ဝပ္စာမွ် ကြာျခား၍ ေတာင္ေတာ္ကုိ မထိလာေသာ ေရျဖစ္ပါ သည္ ဘုရား” ဟု ျပန္လည္ေလွ်ာက္ထားသည္။
ထုိအခါ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ငါဆည္ေတာ္မူေသာ ကန္ေတာ္ေရသည္ ပုပၸါးေတာ္ကုိ မထိလာသည္ျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ မထိလာကန္ေတာ္ပင္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ယေန႔မွစ၍ ကန္ေတာ္အား “မထိလာကန္ေတာ္”ဟု ေခၚတြင္ေစရန္ အမိန္႔ေတာ္ခ်မွတ္သည္။
ေယာက္ဖေတာ္ ျမင္းသည္ေတာ္သည္ ကန္တပတ္ျမင္းစီး၍ မရပ္မနားၾကည့္႐ႈရ၍ ရင္စည္းတဘက္ကုိ ေျဖလႊတ္ လုိက္သည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ ႐ုတ္တရတ္ေမ့ေျမာသြားေလသည္။ ထုိသို႔ ျမင္သည္ေတာ္ ေမ့ေျမာေနစဥ္ ႏွမျဖစ္သူ မိဖုရားငယ္ သည္ ေမာင္ေတာ္၏ အသက္အႏၱရာယ္ကုိ စုိးရိမ္ေတာ္မူသျဖင့္ ေမာင္ေတာ္အား သက္သာေတာ္မူပါရဲ႕လားဟု ေမးျမန္းေသာ အခါ ေမာင္ျဖစ္သူ ျမင္းသည္ေတာ္က “မေထာင္းတာပါ”ဟူ၍ တစ္ခြန္းသာ ေျဖၾကားၿပီး အေမာဆုိ႔ရင္ကြဲနာက်ကာ ကြယ္လြန္ အနိစၥေရာက္၍ နတ္စိမ္းျဖစ္ေလသည္။
ႏွမျဖစ္သူလည္း ေမာင္ေတာ္ျမင္းသည္ေတာ္ အျဖစ္ကုိ ယူႀကံဳးမရျဖစ္ကာ ေနရာတြင္ပင္ လတ္တေလာ ေမာင္ျဖစ္သူ စိတ္ျဖင့္ ေသပြဲဝင္ေလသည္။ ႏွမျဖစ္သူလည္း ေမာင္ကဲ့သုိ႔ပင္ နတ္စိမ္း ျဖစ္ရျပန္သည္။
ဤကဲ့သုိ႔ ေမာင္ႏွမႏွစ္ဦးစလံုး နတ္စိမ္းမ်ား ျဖစ္ၾက၍ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးအား ကုိယ္ထင္ျပကာ “နတ္စိမ္းဘဝတြင္ ေနထုိင္စရာမရွိဘဲ အတိဒုကၡေရာက္၍ ေနရာဌာန အပုိင္စားေပးသနားရန္ ေတာင္းပန္ေလွ်ာက္ထားရာ” အေနာ္ရထာမင္းႀကီး က ေျမာက္ဘက္ကန္႐ုိးတြင္ နတ္စင္နတ္ကြန္းတုိ႔ တည္ေဆာက္ေပးၿပီး မေထာင္းတာကန္႐ုိးႏွင့္ မေထာင္းတာေမာင္ႏွမ နတ္နန္းဟု သတ္မွတ္ေနရာ ေပးခဲ့သည္။
ေရႊငါးႀကီးႏွစ္ေကာင္
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ဆည္ဖုိ႔ၿပီးေသာအခါ ဤကန္ေတာ္အတြင္း႐ွိ အႀကီးဆံုးေသာ ငါးရံ႕ႀကီးႏွစ္ေကာင္ကုိ ႀကိမ္စႀကၤာျဖင့္ ႐ုိက္ခတ္ေခၚငင္ေတာ္မူၿပီး အျခားငါးမ်ားႏွင့္ ထင္ရွားကြဲျပားေစရန္ ဦးေခါင္းတြင္ ေရႊစင္ ေရႊျပားမ်ားခ်လ်က္ “အသင္ ငါးႀကီးႏွစ္ေကာင္သည္ ဤမထိလာ ကန္ေရေသာက္မွန္ျငား လူအမ်ားတုိ႔အတြက္ ေကာင္းဆုိး ႏွစ္ပါး နိမိတ္မ်ား ထင္ရွားျပဆုိႏုိင္ေသာ နိမိတ္ညႊန္ငါးမ်ားအျဖစ္ တည္ရစ္ၾကေစ၊ နယ္ပုိင္ဆုိင္ရာ နတ္မ်ားစြာတုိ႔ကလည္း မ်ိဳးမတူညီ စံုညီ႐ုိင္းပင္းၾကေစ၊ အကယ္၍ ဖမ္းယူႏွိပ္စက္ခဲ့ေသာ္၊ ဖမ္းယူစားေသာက္ခဲ့ေသာ္ ဝမ္းေလွ်ာ၊ ဝမ္းပ်က္၍ ေဘး ဒုကၡဆုိး၊ အေသဆုိးျဖင့္ ေသေၾကပ်က္စီးေစသတည္း” ဟူ၍ အမိန္႔ေတာ္ ခ်မွတ္ခဲ့သည္။
ထုိငါးႀကီးႏွစ္ေကာင္မွ ကၽြဲႀကီးတမွ် ႀကီးမားလွသည္ဟု ဆုိသည္။ ထုိငါးႀကီးႏွစ္ေကာင္အနက္ တစ္ေကာင္မွာ ၁၂၈၈ ခုႏွစ္က ကန္ေရဝင္အားႀကီးသျဖင့္ ကန္႐ိုးေပၚေရေက်ာ္ၿပီး ကန္က်ိဳးေပါက္ခဲ့သျဖင့္ ကန္ေတာ္ေအာက္သို႔ ေမ်ာပါသြားရာ ကန္ေအာက္သားမ်ား သတ္ျဖတ္စားေသာက္ၾကေသာေၾကာင့္ လူအမ်ား ဝမ္းေလွ်ာေသကုန္ၾကသည္ဆုိ၏။
အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ လာေရာက္ဆည္ဖုိ႔စဥ္က အရွင္အရဟံဦးေဆာင္ေသာ မေထရ္ ႀကီး ကုိးပါး၊ ရဟႏၱာမေထရ္ငယ္ ၁၆ပါးတုိ႔ျဖင့္ မိတီၳလာနယ္တဝုိက္တြင္ သိမ္ကုိးသိမ္ကုိ တစ္ၿပိဳင္တည္း သမုတ္ေတာ္မူခဲ့ သည္။
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးတြင္ အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္မွ စ၍ သိမ္ကုိးသိမ္၊ ဂူကုိးဂူ၊ အင္းကုိးအင္း၊ ကုန္းကုိးကုန္း ဟူ၍ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားခဲ့သည္။
“သိမ္ကုိးသိမ္”
သိမ္ကုိးသိမ္ကုိ လက္ယာရစ္ လွည့္ပတ္မည္ဆုိလွ်င္ “ပဲသီတာသိမ္” ကုိ စတင္ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ ပဲသီတာသိမ္ မွာ အလည္ရြာနယ္ေျမ၊ ျမင္းကန္ေက်းရြာအုပ္စုတြင္ ပါဝင္ၿပီး ဆည္ကုန္းေက်းရြာအနီး မိတီၳလာ-ေက်ာက္ပန္းေတာင္း ကားလမ္းေဘးတြင္ တည္ရွိသည္။ ပဲသီတာသိမ္ကုိ ရဟႏၱာ အရွင္စုနႏၵက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
ဒုတိယေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ကတၱဴကန္သိမ္” ျဖစ္သည္။ ကတၱဴကန္သိမ္မွာ ေမြအုပ္စုတြင္ ပါဝင္ၿပီး အုိမေတြ႕ရြာ အေရွ႕ဘက္ သိမ္ေတာ္ကုန္းတြင္ တည္ရွိသည္။ ယခင္က သြားလာရန္ ခက္ခဲေသာ္လည္း ယခုအခါ ရန္ကုန္-မႏၱေလး အျမန္ လမ္းမႀကီးေဘးတြင္ ရွိသျဖင့္ သြားလာရန္ အထူးလြယ္ကူသြားၿပီျဖစ္သည္။ ကတၱဴကန္သိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ရဌက ႀကီးၾကပ္ ခဲ့သည္။
တတိယေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ဝက္ေက်ာက္သိမ္”ျဖစ္သည္။ ဝက္ေက်ာက္သိမ္မွာ ေညာင္ပင္လွ်ိဳေက်းရြာအုပ္စုတြင္ ပါဝင္ၿပီး ဝက္ေက်ာက္ရြာ ေျမာက္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ဝက္ေက်ာက္သိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္ ရွင္ဗာကုလက ႀကီးၾကပ္ခဲ့ သည္။
စတုတၳေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ရွင္ပင္ကူသိမ္”ျဖစ္သည္။ ရွင္ပင္ကူသိမ္မွာ ရြာမအုပ္စု၊ ရွင္ၿမိဳ႕ရြာအနီးတြင္ တည္ရွိသည္။ ယခုအခါ ခ်မ္းေအးသာယာၿမိဳ႕သစ္ ေျမာက္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ရွင္ပင္ကူသိမ္ကုိ ရဟႏာၱရွင္ေမာဂၢလိက ႀကီးၾကပ္ခဲ့ သည္။
ပၪၥမေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “သားဖန္းသိမ္”ျဖစ္သည္။ သားဖန္းသိမ္မွာ မိတီၴလာေျမာက္ဘက္ ငါးမုိင္ကြာ မိတီၳလာ- ပင္းတလဲသြား ကားလမ္းေဘးတြင္ တည္ရွိသည္။ သားဖန္းေတာင္ရြာ ေျမာက္ဘက္ကုန္းတြင္တည္ရွိသည္။ သားဖန္းသိမ္၏ ထူးျခားခ်က္မွာ ေရွးအေဆာက္အဦးအတုိင္း ဘံုငါးဆင့္ တန္ေဆာင္းႏွင့္ ေစတီေတာ္အတြင္းရွိ ႐ုပ္ပြားေတာ္မွာလည္း ပုဂံ လက္ရာ ႐ုပ္ပြားေတာ္ျဖစ္သည္။ ထူးျခားရွားပါးသည့္ သိမ္ေတာ္ျဖစ္သည္။ သားဖန္းသိမ္ကုိ ရွင္အရဟံမေထရ္ျမတ္ႀကီးက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
ဆဌမေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ကလိန္ေျခသိန္”ျဖစ္သည္။ ကလိန္ေျခသိန္မွာ ရွမ္းတဲနယ္ေျမ၊ ေက်ာင္းရြာအုပ္စု၊ ေလးေထာင့္ကန္ေက်းရြာ အနီးတြင္ တည္ရွိသည္။ ကလိန္ေျခသိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္ ဓမၼိက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
သတၱမေတြ႕ရမည့္ သိမ္မွာ “ကူျဖဴသိမ္” ျဖစ္သည္။ ကူျဖဴသိမ္မွာ ကူျဖဴသိမ္ေက်းရြာအနီးတြင္ တည္ရွိသည္။ ယခု အခါ သေျပဝ-သာစည္သြား ကားလမ္းေဘး “ဝန္ဇင္းမင္းရာဇာ” တည္ထားကုိးကြယ္သည့္ ေရႊစည္းခံုေစတီေတာ္၏ ေတာင္ ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ကူျဖဴသိမ္မွာ သာစည္ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းတြင္ ပါဝင္သည္။ ကူျဖဴသိမ္ကုိ ရဟႏၱာရွင္ ေရဝထက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
အဌမေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ကုန္းေတာင္းသိမ္”ျဖစ္သည္။ ကုန္းေတာင္းသိမ္မွာ မိတီၳလာ-ေတာင္ႀကီး သြား ကားလမ္း ေဘး ေညာင္ကုိင္ေက်းရြာ၏ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ကုန္းေတာင္းသိမ္မွာလည္း သာစည္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ပါဝင္သည္။ ကုန္းေတာင္းသိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္ ရွင္ယသက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
နဝမေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ထီးသံုးဆင့္သိမ္” ျဖစ္သည္။ ထီးသံုးဆင့္သိမ္မွာ မိတီၳလာ-ျမင္းၿခံသြား ကားလမ္းေဘး “ေရႊျမင္မိ” ေစတီေတာ္ဝင္းအတြင္း သီရိမဂၤလာရပ္ကြက္တြင္ တည္ရွိသည္။ “ထီးသံုးဆင့္သိမ္”မွာ အလယ္သိမ္ ျဖစ္သည္။ ထီးသံုးဆင့္သိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ နႏၵက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
သိမ္ကုိးသိမ္မွာ တစ္သိမ္ႏွင့္တစ္သိမ္ အေျဖာင့္တုိင္းလွ်င္ ႏွစ္မုိင္ခန္႔သာ ကြာေဝးသည္။ ထီးသံုးဆင့္သိမ္ကုိ ဗဟုိထား၍ ကန္ေအာက္ေလးသိမ္ႏွင့္ ကန္အထက္ ေလးသိမ္ တည္ေဆာက္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ သိမ္တုိင္းတြင္ သိမ္ဦး ေစတီရွိသည္။ ေစတီတုိင္းမွာ အေရွ႕ဘက္မုဒ္လွည့္ထားသည္။ မုဒ္တုိင္းတြင္ တင္ပလႅင္ေခြ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ား တည္ထားသည္။ ပဲသီတာသိမ္၊ ကတၱဴကန္သိမ္၊ ဝက္ေက်ာက္သိမ္ႏွင့္ ရွင္ပင္ဂူသိမ္တုိ႔မွာ ကန္အထက္တြင္ရွိေသာ သိမ္ေလးသိမ္ျဖစ္၍ သားဖန္းသိမ္၊ ကလိန္ေျခသိမ္၊ ကူျဖဴသိမ္ႏွင့္ ကုန္းေတာင္းသိမ္ေလးသိမ္တုိ႔မွာ ကန္ေအာက္ေလးသိမ္ျဖစ္သည္။ ထုိသိမ္ ကုိးသိမ္ကုိ ရွင္အရဟံ မေထရ္ျမတ္ အမွဴးျပဳ၍ မေထရ္ႀကီးကုိးပါးႏွင့္ ရဟႏၱာမေထရ္ငယ္ ၁၆ပါးတုိ႔က တစ္ေန႔တည္း၊ တစ္ရက္တည္း၊ တစ္ၿပိဳင္တည္ပဲတည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
မိတီၳလာကန္အလွကုိ ခ်ီးက်ဴးၾကသည္။ မိတီၳလာကန္၏ အက်ယ္အဝန္းကုိ တင္စားၾကသည္။ မိတီၳလာကန္၏ အံ့ခ်ီး ဖြယ္မ်ားကုိ သီကံုးစပ္ဆုိၾကသည္။ မိတီၳလာကန္ကုိ “ေရမွာ စစ္ကုိင္း၊ လိႈင္းမွာ ပခန္းငယ္၊ လယ္မွာ ေတာင္တြင္း၊ စပါးမွာ ရမည္းသင္း၊ အင္းမွာ ေတာင္သမန္၊ ကန္မွာ မိတီၳလာ”ဟု တင္စားစပ္ဆုိခဲ့ၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိတီၳလာကန္မွာ ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားသည္။ မိတီၳလာၿမိဳ႕သည္ မုိးနည္းေရရွားရန္ဝန္းေဒသတြင္ ပါဝင္ေသာ္လည္း မိတီၳလာ၊ ရန္ကုန္၊ ျမင္းၿခံ၊ ေတာင္ႀကီး၊ ေက်ာက္ပန္းေတာင္း၊ မႏၱေလးကားလမ္း (၅)လမ္းဆံုစည္းရာ လမ္းဆံုလမ္းမႀကီး က်သျဖင့္ အထူးစည္ကား သည္။
ထုိ႔ျပင္ “လူကေလးရဲ႕ ေခ်ာ့စရာ မိတီၳလာကန္ေတာ္ေအာက္က ဖားေကာက္ခဲ့ပါ၊ ဖားပါရင္ တစ္ေကာင္ေပးပါ၊ မ်က္လံုးရယ္ ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္နဲ႔ ဖားေကာင္ကေသး” ဟူေသာ သားေခ်ာ့ကဗ်ာေၾကာင့္လည္း ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိင္း မိတီၳလာကန္ကုိ ၾကားဖူးၾကသည္။
ဤမွ်ေလာက္ ေရွးစာဆုိေတာ္ အေက်ာ္အေမာ္မ်ား ေရးစပ္သီကံုးဖြဲ႕ဆုိခဲ့သည့္ မိတီၳလာကန္သည္ မည္မွ်ႀကီးသနည္း၊ မည္မွ်က်ယ္သနည္း၊ မည္သည့္မင္း တည္ခဲ့သနည္းစသည္ျဖင့္ မိတီၳလာကန္အေၾကာင္းကုိ သိခ်င္ၾကသည္။ မိတီၳလာကန္ သည္ ေရွးစာဆုိေတာ္အေက်ာ္အေမာ္မ်ား ေရးစပ္သီကံုးသေလာက္ မည္မွ် ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားတင့္တယ္လွပသည္ကုိ သိလုိ ၾကသည္။ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ေရွးျမန္မာမင္း ဆယ့္ခုႏွစ္ဆက္တိတိတုိ႔က ဆည္ဖုိ႔ျပဳျပင္ခဲ့ၾကသျဖင့္ သမုိင္းဝင္ အဓိကရ ကန္ေတာ္ႀကီးျဖစ္သည္။ မိတီၳလာကန္ေတာ္သမုိင္းမွာ ထူးဆန္းအံ့ၾသဖြယ္ရာမ်ားကုိလည္း ေတြ႕ရသည္။ မွတ္သားစရာမ်ား ျဖင့္လည္း ျပည့္ႏွက္ေနသည္။
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ေရွးျမန္မာမင္းတစ္ဆယ့္ခုႏွစ္ဆက္ ျပဳျပင္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ၾကသျဖင့္ ကန္ေတာ္တဝုိက္တြင္ ေရွး ျမန္မာမင္းမ်ား တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ့သည့္ သမုိင္းဝင္ ဘုရားေစတီ (၃၂)ဆူလည္း ရွိသည္။ ထုိဘုရားေစတီမ်ားမွာ ႏွစ္ေပါင္း ရာခ်ီလာၿပီျဖစ္သျဖင့္ အခ်ိဳ႕ဘုရားေစတီမ်ားမွာ ၿပိဳပ်က္ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္ကုိ ဝမ္းနည္းဖြယ္ေတြ႕ရသည္။
ဤကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ေရွးမင္းအဆက္ဆက္ မည္သည့္ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ဆည္ဖုိ႔ျပဳျပင္သည္ကုိ ေလ့လာေသာအခါ ေအာက္ပါသမုိင္းမွတ္တမ္းကုိ ေတြ႕ရသည္။
သိၾကားမင္းသည္ တာဝတႎသာနတ္ျပည္တြင္ သက္တမ္းေစ့၍ စုေတရန္ နီးလာေသာအခါ နိမိတ္ႀကီး ငါးပါးကုိ ျမင္သည္။ စုေတရန္ ဝန္ေလးေၾကာက္ရြံ႕လာသည္။ တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ခ်ားလာသည္။
ထုိအခါ သိၾကားမင္းသည္ ျမတ္စြာဘုရားထံ ခြင့္ပန္၍ တာဝတႎသာနတ္ျပည္၌ အဓြန္႔ရွည္စြာ ေနထိုင္ရန္ အသက္ရွည္ ေၾကာင္းတရား ေဟာၾကားပါရန္ ေလွ်ာက္ထားေတာင္းပန္ေလသည္။
ျမတ္စြာဘုရားသည္ “သိၾကားမင္း၊ ကန္ေဟာင္းမ်ား ပ်က္စီးယုိယြင္းေနသည္ကုိ အသစ္ျဖစ္ေအာင္ ျပဳျပင္ဆည္ဖုိ႔ ရမည္” ဟု မိန္႔ေတာ္မူေသာေၾကာင့္ သိၾကားမင္းသည္ ေတာသံုးေထာင္ အတြင္း၌ မွီတင္းေနထုိင္ၾကကုန္ေသာ သတၱဝါ၊ ေက်းငွက္အေပါင္းတုိ႔ ေသာက္သံုးအားထားမွီခုိရန္ ေရကန္အမ်ား ဖန္ဆင္းတည္ေထာင္ထားေသာ ဥပဌမ ၱကုသုိလ္ အက်ိဳး ဆက္ေၾကာင့္ အသက္ရွည္ၾကာ ေနရသည္ဟု သုတ္မဟာ (ဝါ) အဌကထာသတၱပၪၥသုတ္ေတာ္တြင္ ေဟာၾကား ေတာ္မူခဲ့ သည္။
ထုိသုတ္ေတာ္လာ ေဟာၾကားခ်က္ကို သိေတာ္မူေသာ ေရွးမင္းအဆက္ဆက္တုိ႔သည္ မ်က္ေမွာက္အက်ိဳး၊ တမလြန္ အက်ိဳး တုိးပြားေစရန္ ကန္၊ ေခ်ာင္း၊ ဆည္ေျမာင္းမ်ားကုိ ဆည္ဖုိ႔ျခင္း၊ ျပဳျပင္ျခင္း စေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ဤမိတီၳလာ ကန္ ေတာ္ႀကီးကုိ ဆည္ဖုိ႔ ျပဳျပင္ခဲ့ေၾကာင္း သမုိင္း အေထာက္အထားအရ သိရပါသည္။
မည္သည့္ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ဆည္ဖုိ႔ခဲ့သည္ျဖစ္ေစ မိတီၳလာကန္ေရကို အမွီျပဳ၍ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေတာင္သူလယ္ သမားမ်ားသည္ ကန္ေရေသာက္ျဖင့္ လယ္ယာစုိက္ပ်ိဳး စားေသာက္ခဲ့ၾကသည္။ ယခုလည္း ကန္ေရကို အဓိကထား၍ စုိက္ပ်ိဳး လုပ္ကုိင္စားေသာက္ေနၾကသည္။ ေနာင္ကိုလည္း ကန္ေရကုိ အမွီျပဳ၍ စုိက္ပ်ိဳးစားေသာက္သြားဦးမည္ ျဖစ္သည္။ မိတီၳလာ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားမ်ားအတြက္လည္း ေသာက္ေရသံုးေရမ်ား အဓိက အားထားမွီခုိေနရေသာ ကန္ေတာ္ႀကီး ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးသည္ မ်က္ေမွာက္လူသားမ်ားအတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးျပဳေနေသာ ကန္ေတာ္ႀကီးပင္ျဖစ္သည္။
မိတီၳလာကန္သမုိင္းကို ေလ့လာၾကည့္ေသာအခါ သကၠရာဇ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကုိ ေတြ႕ရသည္။ ဤကဲ့သုိ႔ ေတြ႕ရသည္မွာ လည္း ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိ႔၏ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံအရ ကြဲျပားျခားနားေနရသည္ကုိ သိလာရသည္။ သကၠရာဇ္မ်ား မွာ ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္၊ မဟာသကၠရာဇ္ႏွင့္ သာသနာသကၠရာဇ္တုိ႔ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သကၠရာဇ္သံုးမ်ိဳးကြဲျပားေနသည္ ကုိ သိရန္လုိသည္။
ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္ဆုိသည္မွာ ေဂါတမျမတ္စြာဘုရား ပြင့္ေတာ္မမူမီကာလ ထင္ရွားရွိေသာ သကၠရာဇ္ျဖစ္သည္။ မဟာသကၠရာဇ္ဆုိသည္မွာ ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္ေနာက္ ပြားတတ္လာေသာ သကၠရာဇ္ ၆၈ခုႏွစ္သုိ႔ေရာက္ေသာအခါ အေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၳမင္းသားကုိ ဖြားျမင္ေတာ္မူသည္တုိ႔ေၾကာင့္ ထုိသကၠရာဇ္ကုိ မဟာသကၠရာဇ္ဟု ေခၚသည္။
သာသနာသကၠရာဇ္ဆုိသည္မွာ ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္ စံဝင္ေတာ္မူသည့္ႏွစ္တြင္ပင္ အဇာတသတ္မင္းက အရွင္ မဟာကႆပမေထရ္ႏွင့္ တုိင္ပင္၍ သာသနာခုႏွစ္ႏွင့္အညီျဖစ္ေစရန္ သကၠရာဇ္ ၁၄၈ခုကုိ အႂကြင္းမထားဘဲ “ေဒဝိယ” ဟူေသာ ပိဋကတ္သခ်ာၤကိန္းျဖင့္ ၿဖိဳေတာ္မူၿပီးလွ်င္ တစ္ကစ၍ ေရတြက္လာသည့္ သကၠရာဇ္ျဖစ္သည္။ ထုိမွစ၍ သာသနာ ႏွင့္ ေကာဇာသကၠရာဇ္ႏွစ္ရပ္ ၿပိဳင္၍ ဝင္လာသည္။
အာကာရဌ
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ လက္မမြန္မဆြ ပထမဦးဆံုး ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ေသာ မင္းႀကီးသည္ အာကာရဌမင္းႀကီးျဖစ္သည္။ ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္ ၃ခုႏွစ္တြင္ အာကာရဌမင္းႀကီးသည္ ရဲမက္စစ္သည္ ဆင္ျမင္း ဗုိလ္ပါ၊ ေနာက္လုိက္ေလးသိန္းေက်ာ္ျဖင့္ ထြက္ခ်ီေတာ္မူလာၿပီး ဤမိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ စတင္ဖန္ဆင္း တူးေဖာ္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ေသာ မင္းျဖစ္သည္။
ဤကန္ေတာ္ႀကီးကုိ အာကာရဌမင္းႀကီး စတင္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့စဥ္က ကန္ေတာ္တဝုိက္တြင္ သွ်ိသွ်ားပင္မ်ားစြာ ေပါက္ေရာက္လ်က္ရွိသည္။ ကန္ေတာ္တဝုိက္တြင္ ေပါက္ေရာက္ေနေသာ သွ်ိသွ်ားသီးမ်ားကုိ ဘုရားသားေတာ္ အရိယာ ဝိဇၨာ ရဟႏၱမေထရ္ျမတ္တုိ႔ သံုးေဆာင္ေတာ္မူၾက၍ ဤကန္ေရကုိ ေသာက္သံုးေတာ္မူၾကရာ ေနရာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အာကာရဌမင္းႀကီးသည္ ဤကန္ေတာ္ကုိ “သွ်ိသွ်ား ကန္ေတာ္” ဟု အမည္သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိတီၳလာကန္ ေတာ္အစ အာကာရဌမင္းႀကီးကဟု ေခၚဆုိ၍ ကဗ်ာေတးထပ္ လကၤာမ်ား စပ္ဆုိခဲ့သည္။
ကုသမင္း
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဒုတိယဆည္ဖုိ႔ခဲ့ေသာမင္းမွာ သဝတၳိျပည့္ရွင္ ပပဝတီမိဖုရား၏ ၾကင္ရာေတာ္ ကုသမင္း ျဖစ္သည္။ ကုသဝတၳျပည့္ရွင္ ဘုရင္ကုသမင္းႀကီးသည္ ကလိယုဂ္သကၠရာဇ္ ၇ခုႏွစ္တြင္ ဆင္၊ ျမင္း၊ ရထား၊ ေျခလ်င္ဗုိလ္ပါ တုိ႔ျဖင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဒုတိယအႀကိမ္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ေသာ မင္းတစ္ပါးျဖစ္သည္။ ကန္အမည္ကုိလည္း “သွ်ိသွ်ားကန္” ဟုပင္ သတ္မွတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
ဘုိးေတာ္ အၪၥန
မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀ခုႏွစ္တြင္ ျမတ္စြာဘုရား၏ ဘုိးေတာ္ အၪၥနမင္းႀကီးသည္ ေဆြေတာ္ရွစ္ေသာင္း မ်ိဳးေတာ္ ရွစ္ေသာင္းႏွင့္ တကြ ကပၸိလဝတ္ျပည္မွ ၾကည္းေၾကာင္း၊ ေရေၾကာင္း၊ တစ္ဆယ့္ေျခာက္ကုေဋျဖင့္ ႂကြခ်ီေတာ္မူလာၿပီး၊ မိတီၳလာကန္တည္ရာ အရပ္ကုိ ေတာင္ကုန္းေတာင္စဥ္၊ ေရလာေရစီး၊ ကုန္းက်င္း၊ ေခ်ာင္းေျမာင္း အရပ္ေဒသမ်ားျဖင့္ ခ်င့္ခ်ိန္ ၍ ထာဝရတည္တံ့ရန္ ရည္ရြယ္ၿပီး တတိယအႀကိမ္ဆည္ဖုိ႔ ျပဳျပင္ခဲ့ေသာ မင္းျဖစ္သည္။ ကန္ေတာ္အမည္ကုိလည္း “သွ်ိသွ်ား ကန္” ဟုပင္ ပညတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
ကဝိသာရမၪၥဴသာက်မ္းတြင္ ဘုိးေတာ္အၪၥနမင္းႀကီး မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူစဥ္ ဘုရင္မင္းျမတ္၏ ဘုန္းတန္ခုိးအာႏုေဘာ္ေၾကာင့္ သိၾကား၊ ျဗဟၼာနတ္မ်ားစြာတုိ႔က ေစာင့္ေရွာက္လ်က္ နဂါးမင္းတုိ႔သည္ အေနာတတ္အုိင္မွ ေရကုိ ေဆာင္ယူ၍ ကန္ေတာ္ကုိ ေရကို အန္ေစသည္။ သိၾကား၊ ျဗဟၼာမ်ားစြာတုိ႔ကလည္း ဤေရကန္ေတာ္သည္ ေနာင္လာ မည့္ ရွစ္ေသာင္းေလးေထာင္တုိင္ေအာင္ တည္လိမ့္မည္ဟု ဆုိသည္။
အနာတပိဏ္သူေဌး
မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၃ခုႏွစ္သုိ႔ေရာက္ေသာအခါ သာဝတၱိျပည္မွ အနာတပိဏ္သူေဌးႀကီးသည္ ေနာက္လုိက္ေျခြရံ သင္းပင္းငါးေထာင္ေက်ာ္ျဖင့္ သွ်ိသွ်ားကန္ေတာ္ႀကီးအား စတုတၳအႀကိမ္ ဆည္ဖုိ႔ျပင္ျပင္ေတာ္မူသည္။ ကန္ေတာ္အမည္ကုိ လည္း “သွ်ိသွ်ားကန္” ဟု သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
အဇာတသတ္
သာသနာေတာ္သကၠရာဇ္ ၁၅ခုႏွစ္သုိ႔ေရာက္ေသာအခါ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည့္ရွင္ ပထမသံဃာယနာတင္ ဘုရင္ အဇာတသတ္မင္းသည္ စစ္သည္ဗုိလ္ပါတစ္ကုေဋျဖင့္ သွ်ိသွ်ားကန္ေတာ္ႀကီးအား ပၪၥမအႀကိမ္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူၿပီး ကန္ေတာ္ အမည္ကုိလည္း “သွ်ိသွ်ားကန္”ဟုပင္ မွည့္ေခၚေတာ္မူသည္။
ကာလာေသာကမင္း
သာသနာေတာ္သကၠရာဇ္ ၁၁၀ျပည့္ႏွစ္သို႔ ေရာက္ေသာအခါ ေဝသာလီျပည့္ရွင္ ဒုတိယသံဃာယနာတင္ ဘုရင္ ကာလာ ေသာကမင္းသည္ စစ္သည္ရဲမက္ဗုိလ္ပါ တစ္ကုေဋေက်ာ္ျဖင့္ သွ်ိသွ်ားကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဆဌမအႀကိမ္ ျပဳျပင္ေတာ္ မူၿပီး “မဂၤလာကန္ေတာ္”ဟူ၍ အမည္သစ္မွည့္ေခၚေတာ္မူသည္။
သီရိဓမၼာေသာကမင္း
သာသနာေတာ္သကၠရာဇ္ ၂၁၈ခုႏွစ္တြင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ေရကန္ေပါင္း ၈၄၀၀၀ တူးေဖာ္ရာတြင္ မိတီၳလာကန္လည္း တစ္ကန္အပါအဝင္ျဖစ္သည္။ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီး၏ ဘုန္းတန္ခုိးေတာ္ေၾကာင့္ အလြန္တရာ ကမၼဇိဒၶိအာႏုေဘာ္ႀကီးမားလွ၍ တန္ခုိးမာနထန္လွေသာ အေနာတတ္အုိင္ေတာ္ေစင့္ နေႏၱာပနႏၱနဂါးမင္းႀကီးလည္း ဘုရင္ ႀကီး၏ တန္ခုိးေတာ္ကုိ မလြန္ဆန္ရဲဘဲ မိမိေနထုိင္ေစာင့္ၾကပ္ရာ အေနာတတ္ေရအုိင္သာမွ အာခံတြင္းျဖင့္ ေရမ်ားကုိ သယ္ ေဆာင္၍ အျခားနတ္နဂါးမ်ားႏွင့္အတူ ေရမ်ားကို သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေစရာ မိတီၳလာကန္ေတာ္အတြင္းဝယ္ ကမ္းလံုးညြတ္မွ် ေရမ်ားျပည့္လွ်ံေမာက္ေတာ္မူသည္။ ဤကန္ေတာ္မဂၤလာသည္ နတ္နဂါးတုိ႔၏ အေနာတတ္ေရအုိင္သာမွ ေရကို သယ္ေဆာင္၍ ေဆာက္တည္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ဘုန္းတန္ခုိးအာႏုေဘာ္ျဖင့္ ျပည့္စံုၿပီး ျမင့္ျမတ္ေသာနတ္ေရစင္ ျဖစ္သည္။
ဘိသိတ္ေတာ္ေရစင္
ဤကဲ့သုိ႔ နတ္နဂါးမ်ား သယ္ေဆာင္လာသည့္ အေနာတတ္ေရအုိင္သာမွ နတ္ေရေတာ္မ်ား ပါရွိသျဖင့္ တန္ခုိး အာဏာဘုန္းေတဇာအလြန္ ႀကီးမားထြန္းေတာက္လုိေသာ ဘုရင္ေလာင္းလ်ာမင္းတကာတုိ႔သည္ ရာဇဘိသိတ္၊ မုဒၵဘိသိတ္ စသည့္ ဘိသိတ္ငါးပါးတုိ႔ကုိ ခံယူေသာေသာအခါ၌ မိတီၳလာကန္ေတာ္မွ ေရကုိ ေဆာင္က်ဥ္းသယ္ယူ၍ “ဘိသိတ္ေတာ္ ေရစင္” အျဖစ္ အသံုးျပဳၾကသည္။
ဤကဲ့သုိ႔ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ ဤမိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ သတၱမအႀကိမ္ေျမာက္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူၿပီး ကန္ေတာ္အမည္ကုိ “ကဋာဝက” ကန္ေတာ္ဟူ၍ ဘြဲ႕မည္သစ္ သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ကုိ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူစဥ္ အင္းမႀကီးရြာအနီး ေရႊမင္းဝံေတာင္ေျခတြင္ “ေရႊမုေဌာ”ေစတီေတာ္တစ္ဆူ တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ့သည္။ ထုိေစတီမွာ သာစည္ၿမိဳ႕နယ္၊ ရြာႀကီးရြာအနီးရွိ “ေရႊယင္ေမွ်ာ္” ေစတီေတာ္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔အျပင္ ေခ်ာင္းေကာက္ေခ်ာင္းအနီး အင္းရြာ၏ အေရွ႕ထိပ္တြင္ စစ္သည္ေတာ္တပ္သားမ်ား အားလံုး စု႐ုံး၍ တည္ထားေသာေၾကာင့္ “လံုးေတာ္ေစတီ”ဟု ဘြဲ႕မည္ခ်ီးေျမႇာက္ေတာ္မူသည္။ ထုိေစတီေတာ္ကုိ ယခုအခါ “လံုးေစတီ”ဟု အမည္တြင္သည္။
ဒုဌဂါမဏီမင္း
သာသနာေတာ္ႏွစ္ ၃၆၄ခုႏွစ္သုိ႔ ေရာက္ေသာအခါ သိဟဋျပည့္ရွင္ ဘုရင္ဒုဌဂါမဏီမင္းႀကီး သည္ ရဲမက္ဗုိလ္ေျခ ကုိးကုေဋေက်ာ္ျဖင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီး အဌမအႀကိမ္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူၿပီး ကန္ေတာ္အမည္ကုိလည္း မူလ “သွ်ိသွ်ားကန္ ေတာ္ႀကီး”ဟူ၍ပင္ ပညတ္ေတာ္မူသည္။
သမုဒၵရိမင္း
သာသနာေတာ္သကၠရာဇ္ ၆၁၇ခုႏွစ္တြင္ သီရိေခတၱရာျပည္မွ သမုဒၵရီမင္းႀကီးသည္ ေျခြရံစစ္သည္ ေျခာက္သိန္း ေက်ာ္ျဖင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ နဝမအႀကိမ္ေျမာက္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူသည္။ သမုဒၵရီမင္းသည္ ကန္ေတာ္ႀကီးကုိ မဂၤလာ က်က္သေရ တင့္တယ္သျဖင့္ “ေမတၱာကန္ေတာ္”ဟူ၍ အမည္သစ္ မွည့္ေခၚေတာ္မူသည္။
ပုပၸါးေစာရဟန္း
ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၃၃၅ခုႏွစ္တြင္ ပုဂံျပည့္ရွင္ဘုရင္ ပုပၸါးေစာရဟန္းသည္ စစ္သည္ဗုိလ္ေျခသံုးသိန္းေက်ာ္ျဖင့္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဒႆမအႀကိမ္ ဆည္ဖုိ႔ေတာ္မူၿပီး ကန္ေတာ္အမည္ကုိလည္း မူလအမည္ “သွ်ိသွ်ားကန္”ဟူ၍ပင္ ျပန္လည္ သမုတ္ေတာ္မူသည္။
အေနာ္ရထာမင္း
ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၄၁၄ခုႏွစ္တြင္ ပုဂံျပည့္ရွင္ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ အၿမဲဆည္းကပ္ကုိးကြယ္ေနေသာ အရွင္ အရဟံမေထရ္အမွဴးျပဳ၍ မေထရ္ႀကီးကုိးပါးႏွင့္ ရဟႏၱာမေထရ္ငယ္ ခုႏွစ္ရာျဖင့္ မိတီၴလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ျပဳျပင္ဆည္ဖုိ႔ခဲ့ သည္။
အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ လာေရာက္ဆည္ဖုိ႔စဥ္က အရွင္အရဟံဦးေဆာင္ေသာ မေထရ္ ႀကီးကုိးပါး၊ ရဟႏၱာမေထရ္ငယ္ ၁၆ပါးတုိ႔ႏွင့္ မိတီၳလာနယ္တဝုိက္တြင္ သိမ္ကုိးသိမ္ကုိ တစ္ၿပိဳင္တည္း သမုတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးတြင္ အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္ကစ၍ သိမ္ကုိးသိမ္၊ ဂူကုိးဂူ၊ အင္းကုိးအင္း၊ ကုန္းကုိးကုန္း ဟူ၍ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားခဲ့သည္။ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ကန္ေတာ္တဝုိက္တြင္ သာသနဒၶဇေစတီ၊ ေရႊေစာလူးေစတီ၊ ရွင္ပစ္ဇယစ္ေစတီ၊ ေရႊဂူလွႏွင့္ ေရႊဂူႀကီးဟူေသာ ေစတီငါးဆူ တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ့သည္။
ႀကိဳးၾကာမွတ္တုိင္
အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဆည္ဖုိ႔ျပဳျပင္ၿပီးစီးေသာအခါ ေရလြတ္ရန္ ေရျပြန္ေက်ာက္ တံခါးတစ္ခုကုိ တည္ေဆာက္ထားသည္။ ထုိေရျပြန္ေက်ာက္တံခါးႀကီး၏ မနီးမေဝးတြင္ “ႀကိဳးၾကာမွတ္တုိင္” တစ္တုိင္ကုိ လံုးပတ္ေလးေတာင္ခန္႔ရွိ အင္ၾကင္းႏွစ္သစ္သားတုိင္ကုိ ခုိင္ခံ့စြာ စုိက္ထူထားသည္။ ထုိေရမွတ္တုိင္ေအာက္ေျခမွစ၍ လက္သစ္ေကာင္တာ အမွတ္အသားေရးေစၿပီးလွ်င္ တုိင္ထိပ္ဖ်ား၌ ဟသၤာျပဒါးေဆးျဖင့္ မြမ္းမံျခယ္သထားသည့္ ႀကိဳးၾကာ ငွက္႐ုပ္တစ္ခုကုိ ထုလုပ္တပ္ဆင္ထားသည္။
ဤကဲ့သုိ႔ ႀကိဳးၾကာေရမွတ္တုိင္ကုိ စုိက္ထူၿပီးလွ်င္ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ဤကဲ့သုိ႔ သစၥာေတာ္ျမတ္ကုိ ရြတ္ဆုိ ေတာ္မူသည္။
“ဤကန္ေတာ္အတြင္းသုိ႔ မည္မွ်ေလာက္ပင္ ေရလာေရေရာက္ၿဖိဳးေမာက္ႀကီးမားေစကာမူ ဤႀကိဳးၾကာ ငွက္၏ ႏႈတ္ သီး ေရစြက္ျခင္း မျဖစ္ေစသတည္း။ ႀကိဳးၾကာေရ မေသာက္ေစသတည္း” ဟူ၍ သစၥာေတာ္ဆုိခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ ကန္ေတာ္၏ အံ့ဖြယ္မ်ားထဲတြင္ ႀကိဳးၾကာမေသာက္ ေရမေနာက္ဟူ၍ပင္ ပါရွိသည္။
မေထာင္းတာ ေမာင္ႏွမ
အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ဆည္ဖုိ႔ျပဳျပင္ၿပီးေနာက္ မိမိ၏ ကန္ေတာ္ႀကီးကုိ မည္မွ်ေလာက္ က်ယ္ဝန္းသည္ကုိ သိလုိေတာ္မူသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ တစ္ေန႔တြင္ ျမင္းသည္ေတာ္ ေယာက္ဖေတာ္ အား ကန္ေတာ္ႀကီးကုိ ပတ္လည္သို႔ ေစလႊတ္ၾကည့္႐ႈေစခဲ့သည္။ လမ္းခုလတ္ေက်းရြာမ်ားတြင္ ျမင္းလဲလွယ္ရန္ အေထာက္ အႀကိဳခ်ထားသည္။ ျမင္းသည္ေတာ္မွာ မရပ္မနားတလႊားတည္း ခုိင္းႏွင္စီးရသည္။
ေယာက္ဖေတာ္ ျမင္းသည္ေတာ္လည္း နံနက္ ၾကက္ဆင္း ၆နာရီမွ ၿမိဳ႕ေတာင္တံခါးမွ စထြက္၍ ကန္ေတာ္ႀကီးအား တစ္ပတ္လွည့္လည္ၾကည့္႐ႈရာ ညေနၾကက္တက္ ၆နာရီတြင္ ေျမာက္ၿမိဳ႕တံခါးမွ ျပန္ဝင္လာသည္။ ျမင္းသည္ေတာ္အား အေနာ္ရထာမင္းႀကီးက “အေမာင္ ကန္ေတာ္ေရဝပ္ အဘယ္သုိ႔ ရွိသနည္း” ဟု ေမးေတာ္မူရာ “အရွင္မင္းႀကီး အရွင္ျမတ္၏ ဝိဇၨာေယာက္်ား ပန္းေတာ္ဆက္ ေမာင္ဗ်တၱ၏ ဂမုန္းနတ္ပန္းေဆာင္ၾကဥ္းရာ စခန္းျဖစ္ေသာ ေတာင္ေတာ္ေရႊပုပၸါး၏ ေတာင္ ခါးပန္းတြင္ ေျမာင္း႐ုိးျပတ္လ်က္ ေတာင္ေတာ္ႏွင့္ ၾကက္မတစ္ဝပ္စာမွ် ကြာျခား၍ ေတာင္ေတာ္ကုိ မထိလာေသာ ေရျဖစ္ပါ သည္ ဘုရား” ဟု ျပန္လည္ေလွ်ာက္ထားသည္။
ထုိအခါ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ငါဆည္ေတာ္မူေသာ ကန္ေတာ္ေရသည္ ပုပၸါးေတာ္ကုိ မထိလာသည္ျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ မထိလာကန္ေတာ္ပင္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ယေန႔မွစ၍ ကန္ေတာ္အား “မထိလာကန္ေတာ္”ဟု ေခၚတြင္ေစရန္ အမိန္႔ေတာ္ခ်မွတ္သည္။
ေယာက္ဖေတာ္ ျမင္းသည္ေတာ္သည္ ကန္တပတ္ျမင္းစီး၍ မရပ္မနားၾကည့္႐ႈရ၍ ရင္စည္းတဘက္ကုိ ေျဖလႊတ္ လုိက္သည္ႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ ႐ုတ္တရတ္ေမ့ေျမာသြားေလသည္။ ထုိသို႔ ျမင္သည္ေတာ္ ေမ့ေျမာေနစဥ္ ႏွမျဖစ္သူ မိဖုရားငယ္ သည္ ေမာင္ေတာ္၏ အသက္အႏၱရာယ္ကုိ စုိးရိမ္ေတာ္မူသျဖင့္ ေမာင္ေတာ္အား သက္သာေတာ္မူပါရဲ႕လားဟု ေမးျမန္းေသာ အခါ ေမာင္ျဖစ္သူ ျမင္းသည္ေတာ္က “မေထာင္းတာပါ”ဟူ၍ တစ္ခြန္းသာ ေျဖၾကားၿပီး အေမာဆုိ႔ရင္ကြဲနာက်ကာ ကြယ္လြန္ အနိစၥေရာက္၍ နတ္စိမ္းျဖစ္ေလသည္။
ႏွမျဖစ္သူလည္း ေမာင္ေတာ္ျမင္းသည္ေတာ္ အျဖစ္ကုိ ယူႀကံဳးမရျဖစ္ကာ ေနရာတြင္ပင္ လတ္တေလာ ေမာင္ျဖစ္သူ စိတ္ျဖင့္ ေသပြဲဝင္ေလသည္။ ႏွမျဖစ္သူလည္း ေမာင္ကဲ့သုိ႔ပင္ နတ္စိမ္း ျဖစ္ရျပန္သည္။
ဤကဲ့သုိ႔ ေမာင္ႏွမႏွစ္ဦးစလံုး နတ္စိမ္းမ်ား ျဖစ္ၾက၍ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးအား ကုိယ္ထင္ျပကာ “နတ္စိမ္းဘဝတြင္ ေနထုိင္စရာမရွိဘဲ အတိဒုကၡေရာက္၍ ေနရာဌာန အပုိင္စားေပးသနားရန္ ေတာင္းပန္ေလွ်ာက္ထားရာ” အေနာ္ရထာမင္းႀကီး က ေျမာက္ဘက္ကန္႐ုိးတြင္ နတ္စင္နတ္ကြန္းတုိ႔ တည္ေဆာက္ေပးၿပီး မေထာင္းတာကန္႐ုိးႏွင့္ မေထာင္းတာေမာင္ႏွမ နတ္နန္းဟု သတ္မွတ္ေနရာ ေပးခဲ့သည္။
ေရႊငါးႀကီးႏွစ္ေကာင္
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ဆည္ဖုိ႔ၿပီးေသာအခါ ဤကန္ေတာ္အတြင္း႐ွိ အႀကီးဆံုးေသာ ငါးရံ႕ႀကီးႏွစ္ေကာင္ကုိ ႀကိမ္စႀကၤာျဖင့္ ႐ုိက္ခတ္ေခၚငင္ေတာ္မူၿပီး အျခားငါးမ်ားႏွင့္ ထင္ရွားကြဲျပားေစရန္ ဦးေခါင္းတြင္ ေရႊစင္ ေရႊျပားမ်ားခ်လ်က္ “အသင္ ငါးႀကီးႏွစ္ေကာင္သည္ ဤမထိလာ ကန္ေရေသာက္မွန္ျငား လူအမ်ားတုိ႔အတြက္ ေကာင္းဆုိး ႏွစ္ပါး နိမိတ္မ်ား ထင္ရွားျပဆုိႏုိင္ေသာ နိမိတ္ညႊန္ငါးမ်ားအျဖစ္ တည္ရစ္ၾကေစ၊ နယ္ပုိင္ဆုိင္ရာ နတ္မ်ားစြာတုိ႔ကလည္း မ်ိဳးမတူညီ စံုညီ႐ုိင္းပင္းၾကေစ၊ အကယ္၍ ဖမ္းယူႏွိပ္စက္ခဲ့ေသာ္၊ ဖမ္းယူစားေသာက္ခဲ့ေသာ္ ဝမ္းေလွ်ာ၊ ဝမ္းပ်က္၍ ေဘး ဒုကၡဆုိး၊ အေသဆုိးျဖင့္ ေသေၾကပ်က္စီးေစသတည္း” ဟူ၍ အမိန္႔ေတာ္ ခ်မွတ္ခဲ့သည္။
ထုိငါးႀကီးႏွစ္ေကာင္မွ ကၽြဲႀကီးတမွ် ႀကီးမားလွသည္ဟု ဆုိသည္။ ထုိငါးႀကီးႏွစ္ေကာင္အနက္ တစ္ေကာင္မွာ ၁၂၈၈ ခုႏွစ္က ကန္ေရဝင္အားႀကီးသျဖင့္ ကန္႐ိုးေပၚေရေက်ာ္ၿပီး ကန္က်ိဳးေပါက္ခဲ့သျဖင့္ ကန္ေတာ္ေအာက္သို႔ ေမ်ာပါသြားရာ ကန္ေအာက္သားမ်ား သတ္ျဖတ္စားေသာက္ၾကေသာေၾကာင့္ လူအမ်ား ဝမ္းေလွ်ာေသကုန္ၾကသည္ဆုိ၏။
အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးကုိ လာေရာက္ဆည္ဖုိ႔စဥ္က အရွင္အရဟံဦးေဆာင္ေသာ မေထရ္ ႀကီး ကုိးပါး၊ ရဟႏၱာမေထရ္ငယ္ ၁၆ပါးတုိ႔ျဖင့္ မိတီၳလာနယ္တဝုိက္တြင္ သိမ္ကုိးသိမ္ကုိ တစ္ၿပိဳင္တည္း သမုတ္ေတာ္မူခဲ့ သည္။
မိတီၳလာကန္ေတာ္ႀကီးတြင္ အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္မွ စ၍ သိမ္ကုိးသိမ္၊ ဂူကုိးဂူ၊ အင္းကုိးအင္း၊ ကုန္းကုိးကုန္း ဟူ၍ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားခဲ့သည္။
“သိမ္ကုိးသိမ္”
သိမ္ကုိးသိမ္ကုိ လက္ယာရစ္ လွည့္ပတ္မည္ဆုိလွ်င္ “ပဲသီတာသိမ္” ကုိ စတင္ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ ပဲသီတာသိမ္ မွာ အလည္ရြာနယ္ေျမ၊ ျမင္းကန္ေက်းရြာအုပ္စုတြင္ ပါဝင္ၿပီး ဆည္ကုန္းေက်းရြာအနီး မိတီၳလာ-ေက်ာက္ပန္းေတာင္း ကားလမ္းေဘးတြင္ တည္ရွိသည္။ ပဲသီတာသိမ္ကုိ ရဟႏၱာ အရွင္စုနႏၵက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
ဒုတိယေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ကတၱဴကန္သိမ္” ျဖစ္သည္။ ကတၱဴကန္သိမ္မွာ ေမြအုပ္စုတြင္ ပါဝင္ၿပီး အုိမေတြ႕ရြာ အေရွ႕ဘက္ သိမ္ေတာ္ကုန္းတြင္ တည္ရွိသည္။ ယခင္က သြားလာရန္ ခက္ခဲေသာ္လည္း ယခုအခါ ရန္ကုန္-မႏၱေလး အျမန္ လမ္းမႀကီးေဘးတြင္ ရွိသျဖင့္ သြားလာရန္ အထူးလြယ္ကူသြားၿပီျဖစ္သည္။ ကတၱဴကန္သိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ရဌက ႀကီးၾကပ္ ခဲ့သည္။
တတိယေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ဝက္ေက်ာက္သိမ္”ျဖစ္သည္။ ဝက္ေက်ာက္သိမ္မွာ ေညာင္ပင္လွ်ိဳေက်းရြာအုပ္စုတြင္ ပါဝင္ၿပီး ဝက္ေက်ာက္ရြာ ေျမာက္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ဝက္ေက်ာက္သိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္ ရွင္ဗာကုလက ႀကီးၾကပ္ခဲ့ သည္။
စတုတၳေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ရွင္ပင္ကူသိမ္”ျဖစ္သည္။ ရွင္ပင္ကူသိမ္မွာ ရြာမအုပ္စု၊ ရွင္ၿမိဳ႕ရြာအနီးတြင္ တည္ရွိသည္။ ယခုအခါ ခ်မ္းေအးသာယာၿမိဳ႕သစ္ ေျမာက္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ရွင္ပင္ကူသိမ္ကုိ ရဟႏာၱရွင္ေမာဂၢလိက ႀကီးၾကပ္ခဲ့ သည္။
ပၪၥမေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “သားဖန္းသိမ္”ျဖစ္သည္။ သားဖန္းသိမ္မွာ မိတီၴလာေျမာက္ဘက္ ငါးမုိင္ကြာ မိတီၳလာ- ပင္းတလဲသြား ကားလမ္းေဘးတြင္ တည္ရွိသည္။ သားဖန္းေတာင္ရြာ ေျမာက္ဘက္ကုန္းတြင္တည္ရွိသည္။ သားဖန္းသိမ္၏ ထူးျခားခ်က္မွာ ေရွးအေဆာက္အဦးအတုိင္း ဘံုငါးဆင့္ တန္ေဆာင္းႏွင့္ ေစတီေတာ္အတြင္းရွိ ႐ုပ္ပြားေတာ္မွာလည္း ပုဂံ လက္ရာ ႐ုပ္ပြားေတာ္ျဖစ္သည္။ ထူးျခားရွားပါးသည့္ သိမ္ေတာ္ျဖစ္သည္။ သားဖန္းသိမ္ကုိ ရွင္အရဟံမေထရ္ျမတ္ႀကီးက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
ဆဌမေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ကလိန္ေျခသိန္”ျဖစ္သည္။ ကလိန္ေျခသိန္မွာ ရွမ္းတဲနယ္ေျမ၊ ေက်ာင္းရြာအုပ္စု၊ ေလးေထာင့္ကန္ေက်းရြာ အနီးတြင္ တည္ရွိသည္။ ကလိန္ေျခသိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္ ဓမၼိက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
သတၱမေတြ႕ရမည့္ သိမ္မွာ “ကူျဖဴသိမ္” ျဖစ္သည္။ ကူျဖဴသိမ္မွာ ကူျဖဴသိမ္ေက်းရြာအနီးတြင္ တည္ရွိသည္။ ယခု အခါ သေျပဝ-သာစည္သြား ကားလမ္းေဘး “ဝန္ဇင္းမင္းရာဇာ” တည္ထားကုိးကြယ္သည့္ ေရႊစည္းခံုေစတီေတာ္၏ ေတာင္ ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ကူျဖဴသိမ္မွာ သာစည္ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းတြင္ ပါဝင္သည္။ ကူျဖဴသိမ္ကုိ ရဟႏၱာရွင္ ေရဝထက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
အဌမေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ကုန္းေတာင္းသိမ္”ျဖစ္သည္။ ကုန္းေတာင္းသိမ္မွာ မိတီၳလာ-ေတာင္ႀကီး သြား ကားလမ္း ေဘး ေညာင္ကုိင္ေက်းရြာ၏ အေရွ႕ေျမာက္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ကုန္းေတာင္းသိမ္မွာလည္း သာစည္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ပါဝင္သည္။ ကုန္းေတာင္းသိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ျမတ္ ရွင္ယသက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
နဝမေတြ႕ရမည့္သိမ္မွာ “ထီးသံုးဆင့္သိမ္” ျဖစ္သည္။ ထီးသံုးဆင့္သိမ္မွာ မိတီၳလာ-ျမင္းၿခံသြား ကားလမ္းေဘး “ေရႊျမင္မိ” ေစတီေတာ္ဝင္းအတြင္း သီရိမဂၤလာရပ္ကြက္တြင္ တည္ရွိသည္။ “ထီးသံုးဆင့္သိမ္”မွာ အလယ္သိမ္ ျဖစ္သည္။ ထီးသံုးဆင့္သိမ္ကုိ ရဟႏၱာအရွင္ နႏၵက ႀကီးၾကပ္ခဲ့သည္။
သိမ္ကုိးသိမ္မွာ တစ္သိမ္ႏွင့္တစ္သိမ္ အေျဖာင့္တုိင္းလွ်င္ ႏွစ္မုိင္ခန္႔သာ ကြာေဝးသည္။ ထီးသံုးဆင့္သိမ္ကုိ ဗဟုိထား၍ ကန္ေအာက္ေလးသိမ္ႏွင့္ ကန္အထက္ ေလးသိမ္ တည္ေဆာက္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ သိမ္တုိင္းတြင္ သိမ္ဦး ေစတီရွိသည္။ ေစတီတုိင္းမွာ အေရွ႕ဘက္မုဒ္လွည့္ထားသည္။ မုဒ္တုိင္းတြင္ တင္ပလႅင္ေခြ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ား တည္ထားသည္။ ပဲသီတာသိမ္၊ ကတၱဴကန္သိမ္၊ ဝက္ေက်ာက္သိမ္ႏွင့္ ရွင္ပင္ဂူသိမ္တုိ႔မွာ ကန္အထက္တြင္ရွိေသာ သိမ္ေလးသိမ္ျဖစ္၍ သားဖန္းသိမ္၊ ကလိန္ေျခသိမ္၊ ကူျဖဴသိမ္ႏွင့္ ကုန္းေတာင္းသိမ္ေလးသိမ္တုိ႔မွာ ကန္ေအာက္ေလးသိမ္ျဖစ္သည္။ ထုိသိမ္ ကုိးသိမ္ကုိ ရွင္အရဟံ မေထရ္ျမတ္ အမွဴးျပဳ၍ မေထရ္ႀကီးကုိးပါးႏွင့္ ရဟႏၱာမေထရ္ငယ္ ၁၆ပါးတုိ႔က တစ္ေန႔တည္း၊ တစ္ရက္တည္း၊ တစ္ၿပိဳင္တည္ပဲတည္ေဆာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
No comments:
Post a Comment
မင်္ဂလာပါ..